Een geschiedenisles waar je minder over hoort; Tiergartenstrasse 4, Berlijn (Aktion T4)

Een weekend Berlijn.

Tijd voor onszelf, zonder jou en toch was je er meer bij dan ooit. Het leven met jou is zoveel mooier, een leven zonder jou ondenkbaar, de wereld zonder jou niet compleet.

Als ouders van een bijzonder kind is het volgens mij van essentieel belang dat je tijd voor jezelf en tijd samen vrijmaakt. Waar we regelmatig met zijn tweetjes weg gingen en vooral moesten bijslapen omdat de slapeloze nachten ons helemaal opbraken is het nu tijd om wat cultuur en geschiedenis op te doen. Voor het eerst gaan we met onze vrienden een aantal dagen weg. We bezoeken Berlijn.

Als dochter van een Duitse moeder en een Joodse vader werd de oorlog bij ons thuis niet besproken. Hoewel ik weet dat ik op school iets geleerd moet hebben over de oorlog is er (sorry meneer Erfkemper van het St.-Janscollege in Hoensbroek) weinig tot niks meer dat ik weet over de oorlog. In tegenstelling tot mijn vriendin en onze mannen, die er honderduit over kunnen vertellen. Wat ik ervan weet, heb ik recent gelezen in het boek van Aaltje van Zweden, "Waar ben je thuis." Zij schrijft over wat er met bijzondere kinderen in de oorlog gebeurde en dit boek raakt me enorm. Als moeder van een bijzonder kind kan ik bij het lezen van dit boek bijna voelen wat er is gebeurd. Ik kan het me zo levendig voorstellen dat ik door mijn tranen regelmatig moet stoppen met lezen, ik kan de letters gewoon niet meer zien. Ik snik, snuit mijn neus en droog mijn tranen zodat ik verder kan lezen, want stoppen, stoppen met lezen van dit boek, dat kan ik niet. Het boek grijpt me zo aan. Het raakte mij zo in mijn kern, in mijn moederschap. Het was een geschiedenisles zoals ik hem nooit eerder had gehad, die ik ook niet eerder dan nu zo zou kunnen bevatten. Geschiedenis en oorlog, zoals hij een ieder van ons ergens zal raken omdat er hoe dan ook in ons systeem iemand of iets zit die dit heeft meegemaakt, er onderdeel van is geweest, op welke wijze dan ook. Voor mij was er in Berlijn dus één monument waar ik geweest moest zijn, dat geschiedenis in mij wakker maakt; Tiergartenstrasse 4, Aktion T4. Dit monument wilde ik bezoeken. (Tiergartenstrasse 4, Aktion T4 was de codenaam van nazi-Duitslands eugenetische euthanasie- en verplichte sterilisatieprogramma. Het doel van het programma was het behouden van de genetische zuiverheid van het Germaanse volk door het systematisch vermoorden van mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking of een psychiatrische ziekte. Bron; Aktion T4 - Netwerk Oorlogsbronnen )

Na een autorit van ongeveer 6 uur komen we in Berlijn aan. We zitten in een leuk, klein hotel aan het water met uitzicht op de Fernsehnturm en de Dohm. Onze koffers worden uitgepakt, we halen diep adem. Alleen al de reis was heerlijk. Uren en uren op de achterbank van de auto zitten en kletsen met mijn vriendin, over niks en over alles. Gewoon niet uitgepraat raken over ons leven en over het leven. Muziek luisteren, meezingen en de titel en artiest van het nummer raden. Het even niet hoeven zorgen voor onze jongste brengt een directe ontspanning met zich mee. Ik zie mijn man ontspannen en genieten en ik voel een zo grote dankbaarheid opkomen dat er tranen over mijn wangen glijden. Zonder opa en oma was dit niet mogelijk. Zij zorgen er altijd weer voor dat wij dit soort momenten kunnen hebben. Dat we tijd voor elkaar kunnen maken, dat we naar een feestje kunnen of een hapje eten met onze oudste zoon. Zij zijn de enige waar onze jongste zich zo thuis voelt, zo veilig voelt en zo zichzelf kan zijn dat het voor ons goed voelt om weg te kunnen gaan. Wij weten dat, hoe mooi het ook is, de zorg voor onze Daan veel van je kan vragen. En dat zij ons elke keer weer opnieuw deze ruimte gunnen voelt als een groot cadeau.

Als we de volgende dag door Berlijn lopen, geniet ik van elke stap. We hebben geluk met het weer, de zon straalt boven een strakblauwe lucht. Het is ongeveer 11 graden, maar er staat bijna geen wind. Het is heerlijk weer en dus verkennen we de stad te voet. Hoewel ik had verwacht dat het misschien nog wel drukker zou zijn dan in Amsterdam voelt dat hier helemaal niet zo. Er is veel ruimte en grote drukte blijft uit. Wat een prachtige stad en wat een enorme gebouwen. Als we voor de Reichstag staan voel ik me nietig en klein. Wat ik daar nog niet weet is dat ik me nog kleiner en nietiger kan en zal voelen. We lopen door een park en zien een monument ter herdenking aan de Roma en Sinti.

Een jongeman, ik schat hem ergens eind twintig jaar passeert ons. Hij is in tranen en het raakt me om hem zo te zien. Het maakt me nieuwsgierig naar het monument dat ogenschijnlijk bij hem zo veel losmaakt, in hem oproept. Met veel interesse lees ik ook hier wat er beschreven staat en ergens vul ik voor mezelf in dat de geschiedenis van deze jongeman misschien wel bij de Roma of Sinti ligt. Ik zal het nooit weten, maar het korte moment waarin ik hem mocht zien ook niet vergeten. Op dat moment kan ik me er nog geen voorstelling van maken hoe deze geschiedenis je zo, tot in je diepste zijn kan raken. We lopen verder en komen bij het monument Tiergartenstrasse 4 uit. Samen met mijn man en onze vrienden lezen we wat er hier beschreven staat. We staan er samen en toch zijn we apart. Eenieder is verzonken in zijn eigen gedachten erbij. Vol afschuw lees ik wat er hier beschreven staat. Het raakt me in mijn kern. Als moeder van een bijzonder kind kan ik er met mijn verstand, maar veel meer nog met mijn gevoel niet bij dat dit is gebeurd. Ik kan de teksten niet lezen zonder dat mijn lichaam reageert. Het reageert op een heftige manier, het verscheurt me van binnen. Tranen stromen over mijn wangen, het liefst wil ik met momenten gillen. Ik snik, snuit mijn neus en veeg mijn tranen weg. Onbegonnen werk, ze blijven namelijk maar komen. Ik kan net als eerder niet stoppen met lezen ondanks de pijn die ik van binnen voel. Ergens voel ik me verbonden met die jongeman van eerder. Dat wat ik daar leek te zien, de betekenis die ik er daar aan gaf die voelde ik nu zelf. Mijn man kijkt me aan en vraagt me of ik dit gezien heb. Ik loop naar hem toe en voor ons is een foto waarop een intelligentie prufungsschema staat. Samen met mijn man kijk ik naar deze afbeelding. En nu wordt het voor mijn gevoel nog echter, nu toetst mijn hoofd, of ik het nu wil of niet wat onze zoon met zijn leeftijd wel en nog niet kan en kon. Mijn hoofd toetst wat er in die tijd voor “score” voor onze Daan uit was gekomen. Wat mijn hoofd zich in dat moment probeert te realiseren raakt alles in mij. Onze zoon, onze Daan staat niet open voor testen door een vreemde. Hij doet niets wat hij moet doen op "commando" en hij kan een aantal van de beschreven zaken niet uitvoeren op de voorgeschreven leeftijden.

Onze zoon, onze Daan zou het onmogelijk in die tijd overleefd hebben. Hij zou niet meer hebben bestaan. Hoe is het mogelijk dat er mensen waren (er misschien nog steeds wel mensen zijn) die denken dat de wereld mooier, beter is zonder jou. Zonder alle bijzondere kinderen die er op deze wereld zijn. Van binnen word ik verscheurd. Hoe moet het voor de ouders zijn geweest? En hoe werkt dit generaties lang door? Ik ga van denken naar voelen en van voelen weer naar denken. Het is een doolhof en explosie in mijn lijf waar ik zelf niet uitkom. Het is overweldigend en zo pijnlijk. Het is een geschiedenisles zoals ik hem nooit eerder had kunnen beleven, voelen en in mijn hoofd had kunnen zetten. Ik loop even een stukje van het monument weg om op adem te komen, om mezelf te herpakken en lees dan de rest van wat er beschreven staat.

Ik realiseer me dat jij, onze Daan, er niet bij bent en er toch meer bij bent dan ooit. Je broer en jij maken het leven voor ons compleet. Jij zorgt voor een spiegel waarin ik anders nooit zou hebben gekeken. En ik ben dankbaar. Dankbaar voor jou en alle bijzondere kinderen. Jullie maken het leven mooier, liefdevoller en bewuster. Jullie maken de wereld compleet.

Ik ben dankbaar voor het boek dat Aaltje van Zweden schreef, de geschiedenisles die ik dankzij haar kon en mocht leren. Ik ben dankbaar voor vrijheid, voor de vriendschap en liefde die ik mag ervaren. Het was een weekend waarin gelachen en gehuild werd. Het was kwetsbaar en mooi met diepgaande gesprekken en grappen en dollen. Het mocht en kon er allemaal zijn. Wij mochten er allemaal zijn, zo zoals we zijn. Allemaal uniek op onze eigen manier met onze talenten, eigenaardigheden en kwetsbaarheden. En misschien is dat wat ik nog het meeste meeneem van een weekend Berlijn;

Dat we er allemaal mogen zijn!